Lưu ý hay Ngoại trừ?

Người viết là bà Trần Hằng Thu, Phó Tổng giám đốc, Dịch vụ Kiểm toán, Cty TNHH KPMG.

Người đọc thường có xu hướng coi tất cả các vấn đề được đề cập trong báo cáo kiểm toán là “các điểm được kiểm toán viên lưu ý” bất kể vấn đề đó được trình bày ở phần nào hoặc trình bày như thế nào. Trong khá nhiều báo cáo kiểm toán công bố thời gian gần đây có đoạn Vấn đề Lưu ý trình bày ngay sau phần Ý kiến Kiểm toán.

Vậy kiểm toán viên muốn truyền đạt nội dung gì thông qua đoạn Vấn đề lưu ý này và các vấn đề được đề cập trong đó có ảnh hưởng như thế nào đối với tính trung thực và hợp lý của các báo cáo tài chính?

Đoạn Vấn đề Lưu ý trong báo cáo kiểm toán có ý nghĩa khác với một ý kiến kiểm toán ngoại trừ. Một báo cáo kiểm toán có đoạn Vấn đề Lưu ý vẫn có thể là một “báo cáo kiểm toán sạch”.

Kiểm toán viên đã có thể thu thập đầy đủ bằng chứng kiểm toán liên quan đến việc ghi nhận, trình bày và thuyết minh báo cáo tài chính cho vấn đề đã được nhấn mạnh trong đoạn Vấn đề Lưu ý. Do đó, báo cáo tài chính vẫn được coi là trung thực và hợp lý nhưng do tính quan trọng của vấn đề đó, kiểm toán viên muốn thu hút sự chú ý của người đọc đến nội dung trình bày trong đoạn Vấn đề lưu ý.

Tuy nhiên, nếu sử dụng tràn lan các đoạn Vấn đề Lưu ý sẽ làm giảm tính hiệu quả của việc kiểm toán viên chuyển tải các thông tin có ý nghĩa với người đọc. Hơn nữa, trình bày quá nhiều thông tin trong một mục Vấn đề Lưu ý có thể là dấu hiệu chỉ ra rằng Ban giám đốc công ty đã không công bố đầy đủ thông tin trong các báo cáo tài chính liên quan.

Nhìn chung, mục Vấn đề Lưu ý được sử dụng chủ yếu trong trường hợp có tồn tại một vấn đề không chắc chắn đáng kể mà vấn đề này ảnh hưởng trọng yếu đến tình hình tài chính và hoạt động của đơn vị được kiểm toán.

Một ví dụ thường gặp là khả năng hoạt động liên tục của một đơn vị có thể bị phụ thuộc vào việc xảy ra hay không xảy ra một hoặc một số sự kiện trong tương lai.

Khi đơn vị được kiểm toán thuyết minh đầy đủ về yếu tố không chắc chắn có thể tạo nên sự nghi ngờ đáng kể về khả năng đơn vị có thể tiếp tục hoạt động liên tục trong báo cáo tài chính, kiểm toán viên sẽ đề cập đến vấn đề không chắc chắn đó trong đoạn Vấn đề Lưu ý để thu hút sự chú ý của người đọc tới nội dung quan trọng này.

Nếu đơn vị được kiểm toán không thuyết minh đầy đủ về yếu tố không chắc chắn trong báo cáo tài chính thì việc trình bày mục ý Vấn đề lưu ý sẽ là không phù hợp. Thay vào đó kiểm toán viên phải đưa ra ý kiến kiểm toán ngoại trừ.

Yếu tố không chắc chắn trọng yếu cũng có thể tồn tại do một vụ khiếu kiện đang diễn ra và chưa có phán quyết cuối cùng tại thời điểm cuối niên độ trong khi căn cứ trên các thông tin hiện có tại thời điểm cuối niên độ, Ban giám đốc đơn vị không thể đánh giá kết quả của vụ kiện cũng như các tình huống có thể xảy ra.

Nếu yếu tố không chắc chắn liên quan đến vụ kiện tụng được trình bày đầy đủ trong thuyết minh của báo cáo tài chính, trong phần Vấn đề Lưu ý, kiểm toán viên sẽ lưu ý người sử dụng báo cáo tài chính tới các thuyết minh tương ứng. Ngược lại, nếu đơn vị không thuyết minh đầy đủ, kiểm toán viên có thể phải đưa ra ý kiến ngoại trừ nếu ảnh hưởng tiềm tàng của vụ kiện được xem là trọng yếu đối với báo cáo tài chính.

Yếu tố không chắc chắn phải phát sinh từ một sự kiện trong tương lai, các yếu tố là dấu hiệu hoặc điều kiện xác nhận sự hiện hữu của một vấn đề đã tồn tại tại ngày kết thúc kỳ kế toán thì không được coi là yếu tố không chắc chắn và do đó thường không được đề cập trong đoạn Vấn đề Lưu ý.

Ví dụ, trường hợp đơn vị được kiểm toán không ghi nhận đầy đủ nghĩa vụ thuế thu nhập doanh nghiệp theo quy định hiện hành với lý do cơ quan thuế chưa ra thông báo chính thức hoặc không lập dự phòng phải thu khó đòi do Ban giám đốc đang làm việc với các bên liên quan để gia hạn khoản phải thu rõ ràng không phải là các vấn đề phát sinh từ một sự kiện không chắc chắn trong tương lai.

Đối với các vấn đề này kiểm toán viên cần phải đưa ra ý kiến Ngoại trừ chứ không phải đưa ra Vấn đề Lưu ý. Tương tự như vậy các vấn đề liên quan đến việc áp dụng phương pháp kế toán không phù hợp không phải là nội dung mà kiểm toán viên có thể nêu trong phần Vấn đề Lưu ý.

Việc phân biệt Vấn đề Lưu ý và Ý kiến Ngoại trừ có vai trò quan trọng trong việc hiểu các báo cáo kiểm toán. Báo cáo kiểm toán, sản phẩm cuối cùng của các cuộc kiểm toán, và chất lượng của báo cáo kiểm toán có vai trò cơ bản trong việc đảm bảo sự minh bạch cho thị trường vốn.

Để có thể đưa ra những quyết định được cân nhắc thấu đáo, người đọc báo cáo tài chính cần nắm được cách chắt lọc thông tin phù hợp khi đọc các báo cáo kiểm toán. Việc hiểu đúng các tình huống mà phần Vấn đề lưu ý có thể được áp dụng cũng giúp cho người đọc báo cáo đánh giá được chất lượng của báo cáo kiểm toán ở một mức độ nhất định.

Trần Hằng Thu

Phó Tổng giám đốc Công ty TNHH KPMG

................

Lưu ý: Quan điểm mà tác giả bày tỏ tại đây không nhất thiết bày tỏ quan điểm và ý kiến của KPMG.