Tại sao nhiều trẻ em Nhật Bản không muốn đến trường?
Tại Nhật Bản, ngày càng nhiều trẻ em không muốn tới trường. Hiện tượng này được biết đến với tên gọi “futoko”. Khi số lượng trẻ em nghỉ học tiếp tục tăng, nhiều người đặt ra nghi vấn rằng liệu hiện tượng này đang phản ảnh các vấn đề tới từ chính các em học sinh hay một vấn đề khác sâu xa hơn bên trong hệ thống giáo dục?
Yuta Ito, 10 tuổi, đã phải đợi tới Tuần lễ Vàng - kỳ nghỉ lễ lớn với nhiều ngày liên tiếp trong tháng 5 ở Nhật Bản, để thú nhận với bố mẹ rằng mình không còn muốn đến trường nữa. Trong nhiều tháng liền, cậu bé đã miễn cưỡng đi học, và thường thẳng thừng từ chối đến trường. Khi đi học, cậu bé bị bắt nạt và liên tục bất đồng với các bạn cùng lớp.
Phụ huynh của Yuta có 3 lựa chọn: đưa Yuta tới tư vấn học đường với hi vọng rằng tình hình sẽ được cải thiện, học tại nhà hoặc gửi cậu bé đến một trường học tự do. Họ đã chọn phương án cuối cùng. Hiện tại, Yuta dành thời gian ở trường làm bất cứ điều gì mình muốn và cậu bé đã cảm thấy hạnh phúc hơn rất nhiều.
Yuta là một trong rất nhiều futoko ở Nhật Bản, được Bộ giáo dục quốc gia này định nghĩa là những trẻ em không đến trường trong hơn 30 ngày vì những lí do không liên quan đến sức khỏe hoặc tài chính. Thuật ngữ này được dịch với những nghĩa khác nhau như sự vắng mặt, trốn học, ám ảnh học đường hoặc sự khước từ trường học.
Lịch sử của futoko và phong trào trường học tự do
Thái độ đối với futoko đã thay đổi qua các thập kỉ. Đến năm 1992, sự khước từ trường học – vào thời điểm đó được gọi là tokokyohi có nghĩa là sự kháng cự - bị coi là một loại bệnh tâm lý. Tuy nhiên, đến năm 1997, thuật ngữ này đã được đổi thành futoko mang tính chất trung tính hơn với ý nghĩa là không tham dự.
Vào ngày 17/10, chính phủ Nhật Bản đã thông báo số lượng học sinh tiểu học và trung học cơ sở vắng mặt đã đạt mức cao kỷ lục, với 164.528 trẻ em vắng mặt từ 30 ngày trở lên trong năm 2018, tăng hơn 20.000 so với năm 2017.
Phong trào trường học tự do bắt đầu ở Nhật Bản vào những năm 1980s, để đáp ứng số lượng futoko ngày càng tăng. Chúng là các trường học thay thế, hoạt động dựa trên nguyên tắc tự do và sở thích cá nhân và được chấp nhận bên cạnh hình thức giáo dục bắt buộc và học tại nhà. Tuy nhiên, các trường học tự do sẽ không cung cấp cho học sinh một bằng cấp được công nhận.
Số lượng học sinh theo học các trường học tự do hoặc thay thế đã tăng vọt trong những năm qua từ gần 7.500 năm 1992 đến gần 20,500 vào năm 2017. Bỏ học có thể dẫn tới hệ quả lâu dài và những người trẻ tuổi có nguy cơ thu mình hoàn toàn khỏi xã hội và tự nhốt mình trong phòng – một hiện tượng được biết đến với tên gọi hikimori.
Tại sao nhiều trẻ em Nhật Bản lại không muốn đến trường?
Theo một cuộc khảo sát của Bộ giáo dục, các nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng này là hoàn cảnh gia đình, các vấn đề cá nhân với bạn bè và bắt nạt học đường. Nhìn chung, những học sinh bỏ học cho biết họ bất đồng với các học sinh khác, hoặc đôi khi là với cả các giáo viên.
Nhiều trường học ở Nhật kiểm soát mọi khía cạnh về ngoại hình của học sinh như buộc học sinh phải nhuộm tóc đen, không cho học sinh mặc quần bó hoặc áo khoác, ngay cả khi nhiệt độ thấp. Thậm chí, một số trường còn quy định màu đồ lót của học sinh.
Các nội quy trường học nghiêm ngặt được ra mắt vào những năm 1970s và 1980s để đối phó với nạn bạo lực và bắt nạt học đường. Chúng đã được thả lỏng trong thập kỉ tiếp theo, nhưng gần đây đã trở nên nghiêm khắc hơn. Các quy định này được gọi là “quy tắc đen trường học”, một thuật ngữ phổ biến thường dùng để mô tả tình trạng các công ty bóc lột nhân công của họ.
Trường học tự do – Một giải pháp cho các futoko
Trái ngược với trường học chính thống, ở các trường học tự do, học sinh không cần mặc đồng phục và tự do chọn các hoạt động của mình, theo một kế hoạch thống nhất giữa nhà trường, phụ huynh và học sinh. Học sinh được khuyến khích theo học các kĩ năng và theo đuổi sở thích cá nhân của mình.
Trường học tự do cũng có các phòng máy tính dành cho các lớp học tiếng Nhật và toán cùng một thư viện sách và truyện tranh Nhật Bản. Không khí trường học cũng rất thân mật, giống như một gia đình lớn. Học sinh tụ tập trong các không gian chung để trò chuyện và chơi đùa cùng nhau.
Theo Takashi Yoshikawa, hiệu trưởng một trường học tự do, thì mục đích của trường là để phát triển các kỹ năng xã hội của học sinh qua các hoạt động như tập thể dục, chơi trò chơi hay học tập. Điều quan trọng là học sinh học được cách không hoảng loạn khi tham gia vào một nhóm lớn.
Futoko – mặt nổi của một tảng băng chìm
Mặc dù các trường học tự do đang đem đến cho học sinh Nhật Bản một giải pháp thay thế, nhưng chính điểm yếu của hệ thống giáo dục đang khiến cho các vấn đề hiện tại vẫn tiếp tục tái diễn. Giáo sư Ryo Uchida, một chuyên gia giáo dục tại Đại học Nagoya, cho biết, không cho phép sự phát triển đa dạng của học sinh là vi phạm quyền con người của chúng, và nhiều người đồng tình với quan điểm này.
Làn sóng chỉ trích “quy tắc đen trường học” và môi trường học đường ở Nhật Bản đang gia tăng trên toàn quốc. Vào tháng 8 năm ngoái, nhóm chiến dịch "Black kosoku o nakuso! Project" (Dự án Hãy loại bỏ các quy tắc đen trường học) đã tạo ra một đơn kiến nghị trực tuyến gửi tới bộ giáo dục, được ký bởi hơn 60.000 người, yêu cầu điều tra các quy tắc trường học vô lý.
Quận Osaka đã yêu cầu tất cả các trường trung học trong địa bàn rà soát lại các quy tắc của họ, với khoảng 40% số trường đang thực hiện các thay đổi.
Giáo sư Uchida cho biết Bộ giáo dục hiện có vẻ đã chấp nhận rằng tình trạng vắng mặt (ở trường học) không phải là một điều bất thường mà là một xu thế. Ông coi đây là sự thừa nhận ngầm rằng trẻ em fuoko không phải là vấn đề, mà chúng chỉ đang phản ứng lại với một hệ thống giáo dục không đem lại cho chúng cảm giác được chào đón.
