"…Tôi quả thực quá bất ngờ. Khi chú Nguyễn Lân Trung vẫy tôi lại và nói, tôi đã không tin. Cho tới lúc chú Trần Quốc Tuấn khẳng định lại một lần nữa, giải thưởng Cầu thủ xuất sắc nhất thuộc về em, tôi mới vỡ òa trong sung sướng và vinh dự. Trước đây ở Việt Nam chỉ anh Nguyễn Hồng Sơn mới giành được nó, bây giờ là tôi…"

Đá phạt cho Thái Lan. Lúc này đã là phút 81 của trận chung kết lượt đi AFF Cup 2008 và trọng tài cho rằng tiền vệ Nguyễn Minh Châu đã phạm lỗi với Datsakorn Thonglao trong một tranh chấp bóng bổng. Vị trí quả đá phạt khoảng 24m và gần như chính diện khung thành.

Hầu hết đều nghĩ rằng nó sẽ đặt dấu chấm hết cho đêm gây sốc của Việt Nam. Người Thái, vốn không bao giờ nghĩ rằng họ sẽ thua, đang tạo ra áp lực khủng khiếp ở Rajamangala. 6 phút trước đó, Ronnachai Rangsiyo đã rút ngắn tỷ số xuống còn 1-2. Bây giờ có thể sẽ là 2-2.

Sự tuyệt vọng hiện rõ trên gương mặt Minh Châu. Anh thở dài, hai tay ôm lấy đầu rồi nhắm mắt, như thể hy vọng đó không phải sự thật. Nhưng người Thái đã đứng trước chấm đá phạt và khi tất cả đều dõi theo Thonglao thì Arthit Sunthornpit đột nhiên vung chân, đưa trái bóng lượn vào góc xa khung thành Việt Nam.

Trong bầu không khí đặc quánh và tất cả đều ngưng lại, chỉ có một bóng áo xanh di động. Đó là Dương Hồng Sơn. Anh tung người lên không và cánh tay trái vươn dài hất văng quả bóng ra khỏi quỹ đạo theo cách của một con mèo chơi đùa với cuộn len.

Trong khoảnh khắc, chàng thủ môn nhỏ con bỗng hóa thành gã khổng lồ, bóp nát hy vọng và ném Thái Lan trở lại thực tế nghiệt ngã, rằng họ sẽ phải nhận thất bại ngay trên sân nhà. Đồng thời, thắp lại niềm tin cho Việt Nam.

Như người ta vẫn nói, phần còn lại thuộc về lịch sử. Tuyển Việt Nam sẽ chơi thêm 90 phút lượt về tại Mỹ Đình và Hồng Sơn tiếp tục là chỗ dựa tinh thần, là nguồn cảm hứng để tất cả bước lên đỉnh cao chói lọi, nơi họ trở thành huyền thoại bất tử.

Tròn 10 năm sau, vào một buổi chiều thu tôi ngồi với Hồng Sơn trong căn nhà của anh ở ngoại ô Hà Nội. Để bắt đầu câu chuyện, tôi đã nhắc lại màn cứu thua thần thánh trong đêm Giáng sinh tại Rajamangala. Một thoáng bối rối hiện lên trong mắt và anh thú thực không nhớ nhiều về nó.

"Vào những lúc ấy, tôi chỉ biết rằng mình không nghĩ gì khác ngoài việc tập trung vào diễn biến trên sân và cố gắng dự đoán những gì sắp xảy ra, sự chuyển động hay hướng bay của trái bóng. Vào bây giờ, nếu ai đó hỏi rằng anh đẩy quả đó thế nào, hay bao nhiêu lần cản phá, quả thực chịu không thể biết được", Cầu thủ xuất sắc nhất AFF Cup 2008 nói.

Tập trung là một kỹ năng quan trọng dẫn tới thành công. Swami Vivekananda, một tu sĩ Ấn Độ giáo, đã nói: "Sức mạnh của tâm trí giống như tia nắng mặt trời. Khi chúng tập trung, chúng chiếu sáng. Nó giống như việc các tia nắng hội tụ qua kính lúp có thể thổi bùng lên ngọn lửa".

Đây chính là bí quyết để Hồng Sơn, xuất phát điểm là thủ môn thứ 3, nắm bắt cơ hội và tỏa sáng ở AFF Cup. Chỉ cần xỏ găng và bước ra sân, thế giới của anh được thu nhỏ chỉ vừa một quả bóng. Không có bất cứ điều gì có thể khiến anh xao lãng.

Như một tình huống khác phút 35 trận lượt về tại Mỹ Đình, Teerasil Dangda của Thái Lan khiến hàng thủ Việt Nam choáng váng với đường chọc khe để Thonglao thoát xuống. Nhanh như cắt, Hồng Sơn băng ra phá bóng ngay trong chân ngôi sao lớn nhất Đông Nam Á.

Trong khi Thonglao còn đang nhăn nhó, anh đã trở lại khu cấm địa và sắp xếp lại hệ thống phòng ngự để sẵn sàng đối phó với quả phạt góc. Sự tập trung của Hồng Sơn mang tính liên tục và ngay sau khi hoàn thành một hành động, tâm trí anh lập tức loại bỏ nó để chuyển sang hành động kế tiếp.

Đó là lý do khi bước ra khỏi trận đấu, Hồng Sơn hầu như không nhớ về những điều phi thường đã làm, mà với người khác không thể nào quên dù 10 hay 20 năm nữa. Và như anh nói, do tính cách hay xấu hổ, nên cũng hiếm khi xem lại các clip về mình trừ phi được cô con gái nhỏ, vì muốn tìm hiểu về ba, yêu cầu.

Vào những buổi tối, sau khi trở về từ công việc huấn luyện viên trưởng của U17 Hà Nội FC, Hồng Sơn thường ngồi xuống và kể cho 4 nhóc tỳ của mình về cuộc đời của ba chúng. Nó không bắt nguồn từ một giấc mơ trở thành một nhân vật vĩ đại của bóng đá Việt Nam mà đơn giản là niềm đam mê bất tận với trái bóng tròn.

"Khi còn là một đứa trẻ, tôi cũng như bạn bè của mình không đặt cho mình một mục tiêu lớn lao", anh nói, "Chúng tôi chỉ muốn thỏa mãn mình bằng những trận bóng tưng bừng trên sân đất mấp mô ở Quỳnh Lưu. Cho đến một ngày, Sông Lam Nghệ An về đó tuyển quân thông qua một trận đấu với đội năng khiếu của huyện".

Hôm ấy, cậu bé Hồng Sơn hồi hộp dữ lắm và với tư cách tiền vệ trái, tự nhủ sẽ chơi một trận ra trò. Nhưng vì lý do nào đó, cậu bạn bắt chính lại chấn thương. Cực chẳng đã, Sơn bị ném cho đôi găng và bước vào khung gỗ. Ai dè anh lại chơi hay đến nỗi, sau trận đấu HLV Nguyễn Văn Huy của đội trẻ Sông Lam Nghệ An chọn được hai người, và một là Hồng Sơn.

Nhiều người dùng hai từ "định mệnh" để giải thích. Nhưng với tôi, nó không hoàn toàn chính xác. Sự thật là từ cái duyên ban đầu, Hồng Sơn, bằng tài năng cùng sự khổ luyện, đã tự thay đổi số phận của mình.

"Thời gian đầu ở đội trẻ Sông Lam, tôi vẫn chơi song song hai vị trí, thủ môn và tiền vệ. Bước ngoặt đến vào thời điểm tôi được chọn vào U16 Quốc gia với tư cách thủ môn xuất sắc nhất giải trẻ. Một hôm HLV Nguyễn Hồng Thanh vỗ vai tôi và nói, cháu nên chuyển hẳn sang nghiệp thủ môn, bởi phản xạ của cháu quá tốt. Nó sẽ cho cháu một tương lai sáng", Hồng Sơn nhớ lại.

Và đó là cách để anh trở thành một thủ môn.

Trong serie Cuốn sách bóng đá, bộ tạp chí được coi là bách khoa toàn thư về môn thể thao vua xuất bản tại Anh năm 1905, cầu thủ người Xứ Wales, Leigh Richmond Roose viết rằng "một thủ môn xuất sắc giống như nhà thơ, chỉ được sinh ra chứ không phải tạo ra". Có nghĩa là, anh ta có những phẩm chất ưu tú bẩm sinh mà không ai có thể dạy được.

Theo lý thuyết đó, Hồng Sơn khó có cơ hội trở thành thủ môn hàng đầu, nhất là với chiều cao khiêm tốn. Nhưng nhân định thắng thiên. Anh tiết lộ đã tập luyện "như một thằng điên với 4 phiên mỗi ngày, thay vì 2 như những người khác" để cải thiện khả năng bật nhảy nhằm bù đắp bất lợi hình thể. Để làm được điều đó, một lần nữa đam mê lại dẫn bước anh.

"Tôi thích, thực sự thích", Hồng Sơn nói đầy hào hứng, "Khi đứng trong cầu môn, tôi tìm thấy niềm vui thông qua những lần phán đoán tình huống, liệu rằng đó sẽ là một cú treo bóng hay chọc khe, và nó diễn ra ở đâu, sau đó bắt bài đối thủ. Từng chơi tiền vệ, tôi biết đối thủ thường làm gì khi tiến vào vòng cấm".

Đây là một trong những thế mạnh của Hồng Sơn mà ít thủ môn nào có được. Nó khiến anh trở thành một loại thủ môn khác biệt trong thế hệ của mình. Bên cạnh sự điềm tĩnh và chủ động trong mọi tình huống, anh còn chơi chân cực tốt để có thể trở thành hậu vệ quét khi cần, đồng thời vào một lúc nào đó sẽ tung ra đường phát động tấn công đầy ý tưởng.

Điều này cũng góp phần lý giải tại sao Hồng Sơn, từ "thủ môn dự bị của dự bị" lại trở thành lựa chọn hàng đầu của HLV Henrique Calisto khi bước vào AFF Cup, ngoài những yếu tố khách quan. "Thời điểm ấy, tôi được đánh giá là chơi chân tốt, phù hợp với chiến thuật của thầy Tô, giúp giảm áp lực cho các hậu vệ", anh cho biết.

"Đó là trận đấu vừa hay, lại vừa may. Dương Hồng Sơn, trong giải đấu để đời của anh, đã cản phá không biết bao nhiêu cú dứt điểm", Lê Công Vinh viết trong tự truyện "Phút 89" về trận chung kết với Thái Lan.

Nhưng như chúng ta đã biết, vì không thể nhớ rằng mình phi thường thế nào nên Hồng Sơn hoàn toàn bất ngờ khi được trao giải "Cầu thủ xuất sắc nhất AFF Cup 2008".

"Tôi quả thực quá bất ngờ. Khi chú Nguyễn Lân Trung vẫy tôi lại và nói điều đó, tôi vẫn không tin. Cho tới lúc chú Trần Quốc Tuấn khẳng định lại một lần nữa, giải thưởng Cầu thủ xuất sắc nhất thuộc về em, tôi mới vỡ òa trong sung sướng và vinh dự. Trước đây ở Việt Nam chỉ anh Nguyễn Hồng Sơn mới giành được nó, bây giờ là tôi", người hùng của ĐT Việt Nam nhớ lại.

Vậy đây có phải danh hiệu cá nhân cao quý nhất đối với anh? Không chỉ vậy, "nó còn là danh hiệu ý nghĩa nhất sự nghiệp của tôi", Hồng Sơn nói. Bởi được tạo ra từ mồ hôi, nước mắt và cả máu. Nó không xuất phát từ sự tình cờ, hay vận may.

Tất nhiên cũng có những lúc Hồng Sơn mắc sai lầm. Bàn thua ở trận chung kết lượt về là một ví dụ. "Tôi ra chậm một nhịp để rồi không thể đấm trúng bóng", anh nói. Điều quan trọng là anh không để nó ảnh hưởng đến mình bằng cách dũng cảm thừa nhận sai lầm, sau đó rút ra bài học và đứng dậy.

"Thất bại hay những lời chỉ trích chỉ làm tôi mạnh mẽ và trưởng thành hơn. Phải có gian nan mình mới có động lực phấn đấu", anh nói, giống như một sự đúc kết về những gì đã trải qua trong cuộc đời không ít sóng gió.

Vì vậy, Thái Lan không một lần nào chọc thủng lưới Hồng Sơn lần nữa. Và sự tuyệt vọng của họ đã khuyến khích các đồng đội của Hồng Sơn tiến lên ghi bàn quyết định.

Khi David de Gea lần thứ 4 được bình chọn là Cầu thủ MU xuất sắc nhất mùa giải, HLV Jose Mourinho tin rằng có cái gì đó sai. Sẽ tốt hơn với một đội bóng khi người xuất sắc nhất là một cầu thủ tấn công. Vậy phải chăng cũng "có gì sai" khi Hồng Sơn là Cầu thủ xuất sắc nhất AFF Cup, rồi tiếp tục trở thành Quả bóng Vàng Việt Nam 2008?

Không. Như tất cả đã thấy, bóng đá đã thay đổi và vai trò của thủ môn ngày càng trở nên quan trọng. Họ vừa là trái tim của đội bóng, cung cấp cảm hứng cũng như động lực cho các đồng đội, vừa tham gia sâu vào quá trình xây dựng lối chơi.

Vì không phải thủ môn nào cũng có thể chơi chân và đọc trận đấu tốt, nên không ngạc nhiên khi các CLB sẵn sàng trả giá rất cao cho những người như vậy. Mùa hè vừa rồi, Kepa Arrizabalaga cập bến Chelsea với bản hợp đồng lên tới 72 triệu bảng. Và việc một thủ môn như Hồng Sơn được vinh danh vào năm 2008 là phần thưởng xứng đáng.