Nghịch lý: Thị trường 9.000 tỷ USD, giao dịch vài chục triệu
Do Ngân hàng Trung ương can thiệp, thị trường trái phiếu chính phủ Nhật Bản gần như kiệt quệ giao dịch.
Đây là thị trường trái phiếu chính phủ lớn thứ hai thế giới, chỉ sau Mỹ, với 9 nghìn tỷ đô la trái phiếu đang lưu hành.
Tuy nhiên, khối lượng giao dịch trái phiếu chính phủ mỗi ngày không phải tiền tỷ hay nghìn tỷ, mà chỉ ở mức vài triệu đô, và đôi khi là con số 0. NHTW mua gom quá nhiều trái phiếu mới phát hành, đến mức chẳng còn gì cho trader (giao dịch viên) làm .
Jun Fukashiro, người phụ trách đầu tư trái phiếu của Công ty Quản lí Tài sản Sumitomo Mitsui, nhận định: "Thị trường hiện nay "hoang vắng" lắm. Tất cả những gì còn lại đều đang biến mất dần." Vị giám đốc 53 tuổi này đã tham gia vào các hoạt động đầu tư và giao dịch trái phiếu chính phủ từ năm 1990, ông kể, khi gặp gỡ các đồng nghiệp trong ngành, đó đều là những khuôn mặt cũ, "những người sẽ sớm nghỉ hưu".
Giao dịch giảm nhiều kể từ tháng 9 năm 2016, khi NHTW Nhật Bản tuyên bố giữ lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm ở mức 0%. Kế hoạch này là một phần trong mục tiêu duy trì lạm phát ổn định ở mức khoảng 2% nhằm thúc đẩy kinh tế phát triển.
Ngày 13/3 vừa qua, trái phiếu 10 năm mới phát hành không có mua bán trên sàn giao dịch chính do do Công ty Giao dịch Trái phiếu Nhật Bản điều hành. Điều này chỉ xảy ra 7 lần trong vòng 24 năm kể từ khi dữ liệu được thu thập, và 6 lần trong suốt 4 năm gần đây.
Tuần qua, theo báo cáo của Quick, thị trường vẫn tiếp tục tụt dốc với khối lượng giao dịch hàng ngày của trái phiếu 10 năm cao nhất chỉ là 18 tỷ Yên (172 triệu đô la Mỹ). Khối lượng giao dịch trong năm nay đã giảm 22% so với cùng thời điểm này năm ngoái.
Tuy khó so sánh với thị trường Hoa Kỳ, nhưng khối lượng giao dịnh trái phiếu chính phủ với kì hạn từ 6 đến 11 năm ở Mỹ vào năm ngoái bình quân là 112 tỷ đô la mỗi ngày, theo Hiệp hội các Thị trường Tài chính và Công nghiệp Chứng khoán.
Hiện tại, NHTW Nhật Bản nắm 41% trái phiếu chính phủ nước này và đang mua vào hàng trăm tỷ đô la Mỹ mỗi năm nhằm bơm tiền vào hệ thống tài chính và đảm bảo có thừa vốn lãi suất thấp đáp ứng nhu cầu vay. Trái phiếu kì hạn 10 năm không đủ hấp dẫn các nhà đầu tư cá nhân vì lợi suất chỉ 0.02%, thấp dưới mức lạm phát cơ bản xấp xỉ 1%, lâu dài sẽ làm sụt giảm giá trị trái phiếu.
Tadashi Matsukawa, người đứng đầu bộ phận giao dịch trái phiếu ở Tokyo của Quỹ đầu tư PineBridge có trụ sở tại New York, cho biết trước khi NHTW giữ mức lợi suất gần bằng 0, ngày nào ông cũng giao dịch trái phiếu chính phủ Nhật. Hiện tại, cách ngày ông mới giao dịch một lần.
Ông Matsukawa nói ông rất nhớ khoảng thời gian thị trường sôi động như trước, "hiện tại chúng tôi bị hạn chế giao dịch, và cũng có ít cơ hội đầu tư sinh lời hơn".
Có nhiều ý kiến trái chiều về ảnh hưởng của khối lượng giao dịch trái phiếu kì hạn 10 năm, vốn được coi là mức lãi suất chuẩn của nền kinh tế lớn thứ 3 thế giới.
Kinh tế Nhật Bản đang tăng trưởng ổn định, và nhờ chính sách nới lỏng tiền tệ của NHTW, thị trường chứng khoán đang khởi sắc bất chấp một vài đợt biến động trong năm nay khi chứng khoán Mỹ. Khi được hỏi về những hạn chế trong các chính sách của mình trước Quốc hội, Thống đốc NHTW Haruhiko Kuroda tin rằng ở thời điểm này, các chính sách mang lại nhiều lợi ích hơn là bất lợi, đồng thời, ông cũng chỉ ra những dấu hiếu tích cực cho nền kinh tế như việc làm cải thiện, lương tăng và lạm phát tăng gần tới mục tiêu 2% của ông. Ngài Thống đốc cũng đưa ra dữ liệu cho thấy việc mua bán trái phiếu chính phủ không có khó khăn gì.
Tuy nhiên, một số nhà quan sát lo ngại rằng do sự kiểm soát chặt chẽ của Ngân hàng TW, thị trường trái phiếu sẽ không thể hiện đầy đủ những mối lo về ngân sách. Ở Mỹ, lợi suất trái phiếu chính phủ đã tăng vào năm ngoái sau khi Quốc hội thông qua chính sách cắt giảm thuế làm tăng thâm hụt ngân sách Mỹ. Hiện nay, ở Nhật Bản, ít nhất là lãi suất cơ bản vẫn dao động ở mức 0% bất chấp quan ngại về thâm hụt ngân sách.
Hiện chỉ có một loại giao dịch vẫn còn sôi động là thu mua trái phiếu từ các buổi bán đấu giá của Bộ Tài chính, rồi bán lại trái phiếu cho Ngân hàng TW, do họ không được phép mua trái phiếu trực tiếp từ chính phủ.
Từ tháng 12 năm ngoái đến tháng 2 năm nay, Bộ Tài chính đã phát hành trái phiếu với trị giá 7.4 nghìn tỷ yên có kỳ đáo hạn vào ngày 20 tháng 12, năm 2027. Đến 9/3 năm nay, Ngân hàng TW đã sở hữu 71% số trái phiếu này.
Naka Matsuzawa, chuyên gia phân tích tỷ giá của Ngân hàng Nomura cho rằng: "Đó là loại giao dịch duy nhất kiếm được tiền".
Ông Fukashiro, Giám đốc Quản lý Tài sản của Quỹ Sumitomo, lo ngại rằng điều gì sẽ xảy ra nếu những kĩ năng chuyên môn của các nhà đầu tư trái phiếu chính phủ và giao dịch viên bị mài mòn do phải chuyển sang một thị trường nhiều giao dịch hơn hoặc phải nghỉ hưu. Ông cũng cho rằng, đôi khi, áp lực phải tăng lợi suất trái phiếu có thể tăng lên, và sẽ không còn nhiều người biết cách xử lý những biến động như vậy.
