Mía đường có thực sự “u ám”?

Giải quyết nạn đường lậu gia tăng

Theo số liệu được Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) tham khảo từ Tổ chức Đường quốc tế, hàng năm có khoảng 400.000 – 500.000 tấn đường nhập lậu vào Việt Nam với giá thấp hơn so với trong nước 1.000 – 2.000 đồng/kg. Điều này khiến các doanh nghiệp đường trong nước đứng trước nguy cơ bị “hạ đo ván” ngay trên sân nhà.

Chính Chủ tịch Hiệp hội mía đường Việt Nam (VSSA) ông Phạm Quốc Doanh cho rằng, bước sang năm 2018, các doanh nghiệp mía đường có nhà máy công suất lớn, chủ động được vùng nguyên liệu, giá thành thấp, chuẩn bị tốt sẽ có cửa cạnh tranh. Ngược lại, những doanh nghiệp có nhà máy nhỏ lẻ, công nghệ lạc hậu sẽ chết dần hoặc chọn đóng cửa nhà máy, chuyển sang nhập đường thô về tinh luyện, không thu mua mía của nông dân. Thực tế hiện nay đã có không ít nhà máy đóng cửa.

Trong số 10 nhà máy mía đường tại Đồng bằng sông Cửu Long thì đến nay đã có 4 nhà máy phải đóng cửa do sản xuất không hiệu quả. Nguyên nhân chính là sản phẩm đường không thể cạnh tranh giá bán với mặt hàng đường từ các nước khu vực ASEAN. Đây chỉ là những hậu quả ban đầu thời hội nhập ASEAN đối với sản xuất mía đường khi công nghệ nhà máy lạc hậu, diện tích trồng mía nhỏ lẻ, sử dụng nhiều nhân công và giống kém chất lượng. Công ty Mía đường Tây Ninh còn đưa ra nhận định, đến năm 2025, có thể thị trường chỉ còn 15 trong số 40 nhà máy đường trong nước hiện nay còn hoạt động. Chính vì vậy, đại diện các doanh nghiệp mía đường, VSSA kiến nghị Chính phủ kéo dài thời gian xóa bỏ hạn ngạch nhập khẩu đường đến năm 2022, thay vì sẽ thực hiện từ đầu năm 2018 như cam kết.

Có thể nói các vấn đề quan tâm cho ngành đường vẫn đang được Hiệp hội và Bộ ban ngành liên quan quan tâm. Tuy nhiên, việc xác định mức độ cạnh tranh của các doanh nghiệp quy mô nhỏ ngày càng thấp và khó trụ vững là việc đã được nhìn nhận từ lâu, đây là vấn đề tất yếu mang tính chất quy luật, không có gì để khẳng định đó là thực tế phải chấp nhận của tất cả ngành đường.

Trước khó khăn có nên tiếp tục bảo hộ?

GS.TS. Võ Tòng Xuân, Hiệu trưởng trường Đại học Nam Cần Thơ kiêm Chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu mía đường Tây Ninh của tập đoàn Thành Thành Công cho rằng, một điều thấy rất rõ hiện nay là đường Thái Lan vào Việt Nam chỉ 11.000 đồng/kg, trong khi đường trong nước tới 12.500 đồng/kg. Đây cũng chính là lý do khiến đường nhập lậu từ Thái Lan liên tục xâm nhập vào Việt Nam. Vì thế, vấn đề cần thay đổi ngay bây giờ chính là phải kéo giá nguyên liệu xuống, bởi đây là khâu quan trọng nhất khiến giá thành đường trong nước cao hơn đối thủ cạnh tranh. Tuy nhiên, để làm được việc này, ông Xuân cho rằng, không còn cách nào khác là phải thực hiện dồn điền đổi thửa, tạo ra những cánh đồng quy mô lớn (100 héc ta, thậm chí vài ngàn héc ta) để cơ giới hóa. Hơn thế nữa, việc dỡ bỏ ATIGA phải tiến hành từng bước để nông dân không bị sốc. Như vậy, doanh nghiệp sẽ giảm được chi phí so với cách làm hiện nay.

Quả thực câu chuyện rất lạ lùng ở Hậu Giang khiến dư luận xã hội hết ngạc nhiên đến bất bình trong những ngày đầu xuân Mậu Tuất đó là việc đề nghị các đơn vị phải có biện pháp mang tính chất hành chính để hỗ trợ doanh nghiệp mía đường.

Tuy nhiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam - PGS.TS Trần Đình Thiên đánh giá, bất cứ một doanh nghiệp để phát triển tốt, để cạnh tranh được đều phải dựa vào quy luật thị trường và những thể chế chung của nhà nước. Một nền kinh tế phải dựa vào giải cứu thì không thể nào tốt được. Theo PGS.TS Trần Đình Thiên, phải có tầm nhìn quốc gia ngay từ đầu, đừng để đến mức phải kêu gọi giải cứu, mà lại kêu gọi chính những người đang khó khăn nhất. Bản thân doanh nghiệp đừng trông cậy vào những giải pháp này. Hãy tự mình tạo ra năng lực cạnh tranh...

Ngành đường có thực sự u ám?

Tương lai được nhận định còn nhiều khó khăn, nhưng thực tế hiện tại, một số doanh nghiệp mía đường đang ăn nên làm ra. Điều này được thể hiện rõ trong báo cáo tài chính của các doanh nghiệp ngành mía đường cho niên độ tài chính vừa rồi.

Trong khi một số doanh nghiệp cùng ngành lợi nhuận sụt giảm thì TTC Sugar (mã CK: SBT) vừa công bố báo cáo tài chính hợp nhất quý 2 theo niên độ tài chính từ 1/7 cho thấy, lợi nhuận đạt được vẫn khả thi. Đây là báo cáo đầu tiên sau khi SBT hợp nhất BHS thành một tập đoàn lớn với vốn điều lệ đến 5,570 tỷ đồng.

Theo báo cáo công bố SBT đạt được doanh thu thuần quý 2 là 3.902 tỷ đồng tăng hơn gấp 2 cùng kỳ và lũy kế 6 tháng đạt 5,464 tỷ đồng. Tỷ suất lợi nhuận gộp giảm từ 13.8% còn 11.3% chủ yếu từ các chi phí cho các hoạt động thu khác. Riêng tỷ suất lợi nhuận gộp ở mảng thu chính là mía đường thì hầu như không thay đổi so với cùng kỳ, tăng khoảng 13%. Lợi nhuận sau thuế quý 2 ghi nhận 174 tỷ đồng và lũy kế 6 tháng đạt 261.2 tỷ, tăng 50% so với 6 tháng cùng kỳ năm trước.

Với kết quả này EPS 6 tháng đầu niên độ kế toán đạt 469 VND. Nếu dự phóng lợi nhuận 6 tháng còn lại của niên độ kế toán đạt khoảng 300 tỷ thì EPS dự phóng năm 2018 của SBT sẽ đạt trên 1.000 VND, PE năm theo giá hiện tại khoảng 20. Đây là mức PE trung bình dựa trên độ lớn của tập đoàn và PE trung bình của thị trường hiện tại. Mặc dù vậy theo đánh giá chung hoạt động mía đường của SBT trong 6 tháng còn lại có nhiều cơ hội tăng trưởng cao hơn nhờ SBT đã tận dụng thế mạnh ở các công ty con như TTC Attapeu và hệ thống bán lẻ mới mở rộng của Đường Biên Hòa. SBT hiện tại đang bước vào giai đoạn đầu của việc cơ cấu hoạt động và tăng tốc với mục tiêu trở thành tập đoàn đứng đầu ngành mía đường Việt Nam.

Mục tiêu sản lượng tiêu thụ của SBT sau 2 năm sẽ đạt trên 1.1 triệu tấn, tăng hơn gấp đôi hiện nay. Để đạt được điều này SBT đang từng bước hoàn thiện để không chỉ là nhà sản xuất mà còn là nhà kinh doanh thương mại và xuất nhập khẩu đường lớn nhất tại thị trường nội địa. SBT đặt mục tiêu tổng doanh thu niên độ ‎‎2017 - 2018 hợp nhất đạt 9.900 tỉ đồng, lợi nhuận trước thuế hợp nhất 680 tỉ đồng, tỉ lệ trả cổ tức từ 6% - 10% mệnh giá trên vốn điều lệ.

Mía Đường Lam Sơn – LSS, số liệu quý 2 niên độ tài chính ‎2017-2018 lợi nhuận hợp nhất của LSS đạt 17,1 tỷ đồng, giảm mạnh so cùng kỳ (95,5 tỷ đồng). Kế hoạch doanh thu 2018 LSS tăng 18% và lợi nhuận 2018 chỉ tăng 1%. Chủ trương của LSS là không mở rộng diện tích mà tập trung những vùng có diện tích lớn, vấn đề cốt lõi là năng suất và chất lượng mía. Sản lượng năm ‎2017-2018 mặc dù lũ lụt nhưng dự kiến đạt 700.000 tấn, tổng diện tích là 13.000 ha không giảm so với năm trước. Tuy sụt giảm nhẹ, song lợi nhuận QNS vẫn khả quan. Cụ thể trong quý IV/2017, doanh thu của QNS giảm nhẹ còn 1.709 tỷ đồng, giá vốn tăng cao khiến lợi nhuận gộp của công ty sụt giảm 13% chỉ đạt 602 tỷ đồng. Lợi nhuận sau thuế theo đó cũng giảm 45% về 333 tỷ đồng. Kết quả suy giảm này theo QNS là do ảnh hưởng biến động của thị trường đã làm cho giá bán sản phẩm đường RS tiếp tục giảm mạnh. Ngoài ra, do thay đổi chính sách về nội dung chi Quỹ khoa học công nghệ nên quý IV/2017 công ty đã hoàn nhập quỹ khoa học công nghệ 90 tỷ đồng.

Với mức lợi nhuận như vậy, không khó để có thể hiểu vì sao các doanh nghiệp ngoài ngành đang nhăm nhe tiến quân vào thị trường mía đường. Điển hình là việc Vinamilk đầu tư vào CTCP Đường Việt Nam (Vietsugar) tại tỉnh Khánh Hòa. Với công ty này, Vinamilk mong muốn mang lại hướng đi mới cho ngành mía đường Việt Nam, chủ động hội nhập vào sân chơi khu vực và toàn cầu. ông Đặng Văn Thành, Chủ tịch HĐQT TTC cũng cho biết, SBT đã hợp tác với các nhà đầu tư nước ngoài, thúc đẩy việc ứng dụng giải pháp công nghệ vào trong quá trình sản xuất. Vì thế, bên cạnh sản xuất, kinh doanh đường trong nước, SBT còn xuất khẩu đường sang Trung Quốc, Indonesia…Như vậy có thể thấy, nếu chịu thay đổi và chấp nhận cạnh tranh sòng phẳng, tương lai ngành mía đường Việt Nam vẫn “sáng”.

A.D