Khám phá ngôn ngữ 'nhỏ' nhất hành tinh, tất cả chỉ xoay quanh 123 từ vựng
Trong khi từ điển tiếng Anh có hàng trăm nghìn từ để miêu tả sự vật, sự việc, hành động… thì hệ thống ngôn ngữ của Toki Pona lại chỉ có 123 từ. Nếu so sánh, bộ ngôn ngữ này còn ít từ vựng hơn cả Koko, bộ ngôn ngữ bằng tay của loài Gorilla với hơn 1.000 cử chỉ.
Tại Trung Quốc, từ máy tính là tổ hợp của từ "bộ não điện tử". Tại Iceland, từ chiếc la bàn nếu tách ra hiểu theo từng từ thì có nghĩa là chiếc máy chỉ phương hướng, một chiếc kính hiển vi nghĩa là chiếc máy theo dõi nhỏ. Tại Lakota, từ ngựa được ghép lại từ tổ hợp "con chó phi thường".
Rõ ràng, con người thường sử dụng những tổ hợp từ để giải thích ngắn gọn một thứ gì đó mà họ khó diễn tả bằng từ riêng và chính điều này đã giúp hệ thống ngôn ngữ của nhiều dân tộc trở nên bớt rườm rà hơn.
Tuy nhiên, một loại ngôn ngữ trên thế giới lại đang tận dụng tối đa nguyên tắc này để trở thành bộ ngôn ngữ ít từ vựng nhất thế giới.
Trong khi từ điển tiếng Anh có hàng trăm nghìn từ để miêu tả sự vật, sự việc, hành động… thì hệ thống ngôn ngữ của Toki Pona lại chỉ có 123 từ. Nếu so sánh, bộ ngôn ngữ này còn ít từ vựng hơn cả Koko, bộ ngôn ngữ bằng tay của loài Gorilla với hơn 1.000 cử chỉ.
Để làm được điều này, Toki Pona tối giản các từ vựng và nếu ghép các từ với nhau chúng ta có thể biểu đạt cho một từ mới hoàn toàn. Nhờ sự tối giản này mà một người bình thường chỉ cần 30 tiếng để sử dụng thành thạo loại ngôn ngữ này thay vì hàng trăm nghìn giờ như những ngôn ngữ khác.
Hiện nay, Toki Pona đã xuất hiện ở rất nhiều quốc gia trên thế giới như Nhật Bản, Bỷ, New Zealand hay Argentina.
Dẫu vậy, việc ghép các từ có ý nghĩa với nhau để tạo thành một từ mới khiến người nghe phải hết sức chú ý để tránh hiểu lầm. Ví dụ một chiếc xe hơi có thể hiểu thành một không gian được sử dụng cho việc di chuyển, nghĩa là "tomo tawa", trong khi việc bị một chiếc xe đâm có nghĩa là một vật thể đâm vào cơ thể bạn, nghĩa là "kiwen utala".
Chính sự ghép từ này khiến việc diễn tả một sự vật, sự việc trong Toki Pona rất đa dạng và chúng khiến mọi người cần hiểu rõ hoàn cảnh cũng như chú ý nhiều hơn vào người nói.
Ví dụ như màu sắc, Toki Pona chỉ có 5 màu cơ bản là Loje (đỏ), Laso (xanh da trời), Jelo (vàng), Pimeja (đen) và Walo (trắng). Người nói sẽ phối hợp các màu này lại với nhau để nói về màu cần nói, như Loje Walo là màu hồng, Laso Jelo là màu xanh lá cây.
Chữ số cũng được giảm bớt trong Toki Pona, với Wan (1), Tu (2) và Mute (một vài). Những người sử dụng Toko Pona đều hiểu rằng từ Luka (cánh tay, bàn tay) có thể hiểu theo nghĩa 5 vào Muta được hiểu theo nghĩa 10. Tất nhiên, những con số phức tạp như 7.422,7 sẽ khiến người nghe của Toki Pona phải đau đầu nhưng mục đích chính của Toki Pona là đơn giản hóa giao tiếp giữa người với người chứ không phải đi sâu vào học thuật.
