Đây là những đối thủ đang "giết chết dần" đường sắt Việt Nam

Nếu bạn đặt vé máy bay trước vài tháng, thậm chí bạn có thể tìm được vé khứ hồi cho tuyến Hà Nội - Tp.HCM với giá chưa tới 2 triệu đồng. Thời gian bay từ Hà Nội vào TP.HCM chưa đến 2 tiếng, trong khi nếu lên tàu, bạn sẽ phải mất khoảng 29 tiếng đồng hồ.

Một hành trình dài và mệt mỏi, chưa kể thêm những chi phí thêm phải bỏ ra trong 2 ngày 1 đêm hành trình. Vì vậy ngày càng có nhiều lao động lựa chọn hàng không, đặc biệt là các hãng hàng không giá rẻ thay vì di chuyển trên những con tàu cũ kỹ.

Hàng không bay cao, đường sắt 'giật lùi'

Sau nhiều năm, thói quen sử dụng phương tiện di chuyển của người dân cũng thay đổi theo thời gian và sự tiên tiến hóa của các ngành vận tải.

Nếu như ngày trước đi máy bay là một điều gì đó xa xỉ, thì giờ đây máy bay chẳng còn là phương tiện của những người nhiều tiền nữa. Sau Vietnam Airlines, sự xuất hiện của các hãng hàng không mới nổi như Vietjet Air hay Jetstar Pacific đã tái cơ cấu năng lực vận chuyển của các ngành vận tải.

Với những lợi thế "ăn đứt" ngành đường sắt, như chi phí hợp lý, thời gian di chuyển nhanh chóng và thuận tiện trong dịch vụ, hàng không giá rẻ đang ngày càng khẳng định mình và "bành trướng" trong công cuộc lấn chiếm thị phần vận chuyển hành khách.

Theo báo cáo của Cục Hàng không Việt Nam, tổng thị trường vận chuyển hành khách qua đường hàng không năm 2015 đạt 40,1 triệu, tăng trưởng bình quân giai đoạn 2010-2015 là 13,7%/năm. Số lượng hàng hoá đạt 741 nghìn tấn, tăng bình quân 10%/năm.

Còn ngành đường sắt thì sao? Sau bao nhiều năm, vẫn chẳng có gì thay đổi.

Thậm chí, trong 10 năm qua, số hành khách đi tàu còn giảm dần từ 12,8 triệu về 11,2 triệu lượt khách.

Thống kê 20 năm trở lại đây cho thấy, trong khi số lượng hành khách hàng không tăng gấp 12 lần thì hành khách đi đường sắt chỉ tăng 28%.

 

Năm 2015, Tổng công ty đường sắt chỉ lãi 65 tỷ đồng (chưa hợp nhất) và phấn đấu lên 69 tỷ đồng trong năm 2016. Trong khi các hãng hàng không đều báo lãi nghìn tỷ, ngoại trừ Jetstar Pacific.

Không chỉ thua thiệt ở những tuyến đường dài, ngành đường sắt còn bị các tuyến đường cao tốc cạnh tranh mạnh mẽ ở các tuyến đường ngắn hơn.

Điển hình tại một số chặng như Hà Nội – Lào Cai, vận tải đường bộ đang trở thành đối thủ lớn của đường sắt sau khi tuyến cao tốc Hà Nội – Lào Cai được đưa vào sử dụng từ cuối năm 2015.

Hàng không, cao tốc nhanh hơn, tiện lợi hơn, giá thành rẻ hơn. Không có lý do gì để hành khách lựa chọn những chuyến tàu chậm chạp và cũ kỹ.

Lối đi nào cho đường sắt Việt Nam?

Người đứng đầu Công ty Vận tải đường sắt Hà Nội, ông Vũ Tá Tùng cho biết, các công ty trong ngành phải cơ cấu lại các loại chi phí để điều tiết được giá thành, giảm chi phí cung cấp dịch vụ, tổ chức lại sản xuất, tinh gọn bộ máy và cải thiện lại môi trường kinh doanh và môi trường đầu tư,...

Một kế hoạch dài nhưng vẫn thiếu đi tính khả thi và cụ thể. Đấy là chưa kể, kế hoạch này chắc chắn sẽ rất tốn kém. Chẳng hạn, để cải thiện tốc độ di chuyển của đoàn tàu, không chỉ là thay thế loại tàu, mà còn phải thay thế cả khổ đường sắt. Khổ đường sắt quá hẹp tại Việt Nam, đã lạc hậu hơn 100 năm so với thế giới.

Với lộ trình đổi mới ngành đường sắt, nếu chỉ trông chờ vào nguồn ngân sách thì sẽ không thể thực hiện được. Để làm được điều này, ngành đường sắt cần tới 3,3 tỷ USD, trong khi ngân sách chỉ đáp ứng được 30%, còn lại phải dựa vào nguồn vốn xã hội.

Có thể cũng giống như hàng không, sự tham gia của tư nhân vào ngành đường sắt sẽ là bước tiến lớn.

Ông Tùng tiết lộ, đã có tập đoàn tư nhân đang chuẩn bị mua tàu về kinh doanh, lúc đó cạnh tranh trong ngành đường sắt sẽ gay gắt hơn nhiều, không chỉ với đường bộ và đường hàng không, thậm chí nếu không cẩn thận sẽ “thua ngay trên sân nhà”.

Tô Mạn