Các nước nghèo ở châu Á như Việt Nam đa số đều tăng trưởng tốt, tại sao chúng ta vẫn cần phải lo lắng?

Thời điểm này có lẽ là khoảng thời gian lạc quan đối với châu Á. Kinh tế thế giới đang bước vào giai đoạn mở rộng nhanh nhất trong thập kỷ. Các dự báo cho thấy tốc độ tăng trưởng ở các quốc gia đang phát triển đều tăng rất nhanh chóng. Tuy nhiên, ngay cả khi gạt sự kiện thị trường chứng khoán toàn cầu rung lắc mạnh trong vài tuần trở lại đây sang một bên thì những "tin vui" ở phía trên dường như chưa thể nói lên được câu chuyện tổng thể. 

Tờ Nikkei chỉ ra rằng những quốc gia đang phát triển ở châu Á đang tăng trưởng chậm chơn so với thời kỳ trước khủng hoảng năm 2008. Quan trọng hơn, những thay đổi về cấu trúc, nhất là cách công nghệ đang định hình lại ngành sản xuất toàn cầu đang đe dọa tới một phần quan trọng của mô hình phát triển của châu Á.

Đầu tiên, có thể thấy dường như thừa thãi khi lo lắng về những quốc gia có thu nhập thấp hơn trung bình nghĩa là thu nhập bình quân đầu người chỉ ở khoảng 1.000 – 4.000 USD. Nhóm này bao gồm khoảng 12 quốc gia châu Á từ Ấn Độ đến Việt Nam. Về mặt lý thuyết kinh tế, các quốc gia như vậy có tiềm năng đạt tốc độ tăng trưởng vượt trội, đuổi kịp những nước giàu có hơn và những quốc gia đã công nghiệp hóa.

Nhìn một vòng quanh châu Á xem mọi chuyện đang diễn ra thế nào? Dự báo gần đây của Ngân hàng thế giới được công bố vào tháng 1 cho thấy rằng Ấn Độ sẽ vượt Trung Quốc trong năm nay về tốc độ tăng trưởng để trở thành nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng lớn nhất thế giới. Philippines và Myanmar cũng đang đặt ra mục tiêu tăng GDP lần lượt lên 7% và 6% trong năm 2018. Ngay cả Indonesia, một quốc gia đang gặp khó khăn trong tuần này cũng công bố dữ liệu kinh tế cho thấy tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt trên 5% trong quý đầu tiên của năm ngoái, mức cao nhất kể từ 2015.

Hiện thực hoàn toàn lạc quan, vậy vấn đề là gì? Một phần là những số liệu này ít ấn tượng hơn so với trước đây! 

Ngân hàng thế giới dự báo những nền kinh tế đang phát triển sẽ đạt mức tăng trưởng hàng năm 4,3% trong vòng 1 thập kỷ tới. Nghe có vẻ ổn nhưng nó vẫn thấp hơn 1% so với tốc độ tăng trưởng GDP đạt kỷ lục vào trước thời kỳ khủng hoảng 2008. "Tốc độ tăng trưởng của hầu hết các quốc gia đang phát triển đã giảm đáng kể trong 2 thập kỷ vừa qua. Thậm chí, tình hình này sẽ còn tồi tệ hơn khi mà năng suất lao động giảm, các yếu tố nhân khẩu học thay đổi theo hướng xấu đi, dân số châu Á già nhanh hơn. 

Chưa dừng lại ở đó, còn có những lý do đặc biệt đáng lo ngại hơn mà Kinh tế trưởng của Ấn Độ là Arvind Subramanian mới chỉ ra. Báo cáo của ông Arvind chỉ ra hàng loạt rủi ro tiềm ẩn có thể gây tổn hại cho những nước nghèo vào có thu nhập dưới mức trung bình nhưng có 2 điểm cần đặc biệt lưu ý. Đầu tiên là sự gia tăng của chế độ bảo hộ nền công nghiệp trong nước và thứ hai là liên quan tới cấu trúc ngành sản xuất thay đổi.  

Cả hai phương diện này đều đang tạo ra những rủi ro lớn. Tự động hóa và robot công nghiệp đang làm giảm lợi thế nhân công giá rẻ ở các quốc gia châu Á. Một vài phần của chuỗi cung ứng sản xuất toàn cầu đang chảy vào các nước giàu có. Ngày càng nhiều quốc gia đang phát triển đang cạnh tranh để trở thành một phần của chuỗi cung ứng như vậy, nghĩa là mỗi một quốc gia sẽ được hưởng phần nhỏ hơn của chiếc bánh toàn cầu.

Trong tương lai, ngay cả những hàng hóa được sản xuất đơn giản như đồ chơi và đồ điện tử cũng được kết nối với Internet trong khi đó những thiết bị công nghiệp cũng sẽ được đóng gói với dịch vụ phức tạp hơn. Trong những ngành công nghiệp chủ chốt, các công ty cũng tiên phong trong vấn đề công nghệ. Tất cả những vấn đề này gây khó khăn hơn cho các doanh nhân tại Campuchia và Myanmar mở nhà máy sản xuất phù hợp cho tiêu dùng toàn cầu hoặc những người nông dân vốn thiếu kỹ năng cũng khó có thể tìm việc trong các nhà máy.

Nhìn chung thì các nhà lãnh đạo châu Á nên lo lắng về những vấn đề kể trên thay vì bận tâm tới sự náo loạn trong thời gian ngắn vừa diễn ra đối với thị trường chứng khoán. 

Vân Đàm